عاشورا؛ سرمایه همبستگی مردم
به گزارش خبرگزاری بسیج خراسان رضوی از مشهد مقدس، خبرنگار خبرگزاری بسیج خراسان رضوی، در یادداشت خود نوشته است:
عزاداری‌های امام حسین (ع) در محرم و عاشورا، بیش از یک آیین مذهبی، یک نهاد اجتماعی و فرهنگی عمیق در بافت جامعه ایرانی است. این مناسک، ریشه‌های خود را در دل مردم ایران جای داده و به ویژه در دوران‌های حساس و بحران‌ها مانند جنگ تحمیلی هشت ساله، نقش مهمی در تقویت همبستگی و تاب‌آوری ملی ایفا کرده‌اند. عزاداری‌های محرم نه تنها یادآور یک رویداد تاریخی و مذهبی بلکه نمادی از ارزش‌های مقاومت، عدالت‌خواهی و فداکاری است که هویت جمعی ایرانیان را شکل داده است.
در سال‌های دفاع مقدس، کشور با مشکلات فراوانی در عرصه‌های نظامی، اقتصادی و اجتماعی روبرو بود. در این شرایط، نهادهای رسمی و دولتی، به دلیل محدودیت منابع، توان پوشش کامل نیازهای جبهه‌ها را نداشتند. در همین برهه، هیئت‌های عزاداری، تکایا و محافل روضه‌خوانی به مراکز پشتیبانی مردم‌نهاد تبدیل شدند. آنها با جمع‌آوری نذورات، کمک‌های مردمی و روحیه‌دهی مستمر، نقش حیاتی در پشتیبانی از رزمندگان داشتند. این شبکه مردمی، نشان داد که عزاداری‌های عاشورایی، بیش از یک مراسم مذهبی، یک ساختار اجتماعی مستقل است که می‌تواند در دشوارترین شرایط، زمینه‌های همدلی و همکاری را فراهم آورد.
یکی از ویژگی‌های بارز این مراسم، استقلال آن از دخالت‌های سیاسی و دولتی است. هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری برخلاف بسیاری از نهادهای رسمی، توانسته‌اند بدون نفوذ و جهت‌دهی‌های بیرونی، نماینده حقیقی خواسته‌ها، آرمان‌ها و دغدغه‌های مردم باشند. این استقلال، امکان حفظ ارزش‌هایی چون ایثار، عدالت‌طلبی و مقاومت در برابر ظلم را فراهم کرده و موجب مشارکت فعالانه مردم در مناسک شده است.
مجالس عزاداری امام حسین (ع) همواره عرصه‌ای برای بیان نمادین آرمان‌ها، اعتراض‌ها و نقدهای اجتماعی بوده‌اند. در دوران جنگ تحمیلی، اشعار و نوحه‌ها حامل پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم عدالت‌خواهی، مخالفت با ظلم و فداکاری بودند. این مجالس، بستری امن برای خانواده‌های شهدا و جانبازان فراهم می‌کرد تا درد و رنج خود را با جامعه در میان بگذارند، امید بیابند و حتی صدای اعتراض‌شان را به مسئولان و رزمندگان برسانند.
علاوه بر این، نقش هیئت‌ها در انتقال فرهنگ عاشورا و ارزش‌های مقاومت به نسل‌های بعدی، یکی از پایه‌های مهم تداوم این سنت‌ها و حفظ هویت ملی بوده است. در سال‌های پس از جنگ، به ویژه در مناطق محروم، این هیئت‌ها به پایگاهی برای حفظ انسجام اجتماعی و بازتولید ارزش‌هایی چون ایثار، شجاعت و وفاداری به آرمان‌های ملی تبدیل شده‌اند. نسل‌های جوانی که مستقیماً تجربه جنگ را نداشته‌اند، از طریق مشارکت در این مراسم، با خاطره مقاومت و فرهنگ عاشورا آشنا شده و پیوندی عمیق با تاریخ و هویت ملی خود برقرار کرده‌اند.
به طور کلی، عزاداری‌های محرم و عاشورا نه فقط یک آئین دینی بلکه سرمایه‌ای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای پایداری، تاب‌آوری و همبستگی ملت ایران هستند. این مناسک مردمی، با ساختار غیرمتمرکز و مردمی خود، امکان بازسازی و بازتولید ارزش‌های حیاتی جامعه را فراهم کرده و به عنوان نقطه اتکای مستحکم در برابر فشارها و چالش‌ها عمل کرده‌اند. این سرمایه مشترک، همبستگی ملی را تقویت و نسل‌های آینده را به راه مقاومت و ایثار هدایت می‌کند.
