بسیجیان نقش اساسی در طرح کاشت یک میلیارد درخت و حفظ منابع طبیعی را ایفا می کنند

به گزارش خبرگزاری بسیج لرستان از بروجرد، درخت‌کاری و جنگل‌کاری در زاگرس بر حیات جوامع بشری در سکونت‌گاه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است که در همین راستا گفتگوی تفصیلی با علی حسین بیرانوند، عضو جامعه جنگلبانی ایران و کارشناس درختکاری از اداره منابع طبیعی شهرستان بروجرد انجام دادیم.

جنگلکاری چگونه می‌تواند به عنوان یک راهبرد پایدار برای مدیریت منابع آب در کشورهای کم‌آب مطرح شود؟(تحلیل نقش درخت در تغذیه آب‌های زیرزمینی و مقابله با خشکسالی)
آب یکی از بزرگترین چالش های قرن حاضر است که میتواند سرمنشاء بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد.ایران با متوسط بارندگی سالیانه 250 میلی متر جزو مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می آید که در مقایسه با متوسط جهانی کمتر از یک سوم می باشد. در بسیاری از مناطق، منابع آب زیرزمینی تامین کننده نیاز آبی مردم می باشد که نتیجه آن افت سطح آبخوان است. بنابراین لازم است راه کارهای مختلف مدیریت منابع آب زیرزمینی مورد بررسی قرار گیرد. منابع طبیعی(جنگلها و مراتع) نقش کلیدی در تامین منابع آب و تغذیه سفره ها زیر زمینی دارند. ریشه های درختان با ایجاد ساختار پیچیده در خاک، نفوذپذیری آن را افزایش داده و باعث می‌شوند آب باران و ذوب برف به راحتی وارد خاک شوند و به سفره های آب زیرزمینی برسند. همچنین، پوشش جنگلی با کاهش سرعت آب سطحی، رواناب را کاهش داده و در نتیجه، میزان آب بیشتری برای نفوذ به زیرزمین باقی می‌ماند. یک هکتار جنگل معمولاً در حدود 500 تا 2000 متر مکعب آب در خاک ذخیره می کند. این مقدار ذخیره آب، بسته به نوع جنگل، پوشش گیاهی و میزان بارندگی، متفاوت است. به عنوان مثال، جنگل های هیرکانی که مساحت زیادی دارند، می توانند در سال حدود چهار میلیارد متر مکعب آب در خاک ذخیره کنند، در حالی که جنگل های زاگرس با مساحت 6 میلیون هکتار می توانند تا ۹ میلیارد متر مکعب آب در خاک ذخیره نمایند. بنابراین درختکار و جنگلکاری مهمترین و اثربخش‌ترین راهکار برای مبارزه و مقابله با پدیده خشکسالی حاکم بر کشور است.

فرسایش خاک و بیابان‌زایی چه رابطه مستقیمی با کمبود پوشش گیاهی دارد؟ نقش درختان در این میان چیست؟(بررسی علمی و تجربی پیوند بین تخریب سرزمین و کاهش پوشش درختی)
پوشش جنگلی ( اجتماع درختان و درختچه ها و بوته ها ) بعد از مراتع طبیعی بکر مهم ترین ومؤثرترین عامل جلوگیری از فرسای ش های آبی، خاکی هستند . جنگل به کمک شاخ و برگ درختان از سرعت باد می کاهد و با ریشه گیاهان، خاک را حفظ کرده و مانع ایجاد فرسایش می شود . تجزیه لاشبرگ و بقایای گیاهی و تبدیل آن به هوموس، در نتیجه پخش و جذب این منبع غنی از ازت و عناصر غذایی در لایه های خاک از یک سو سبب چسبندگی بیشتر خاکدانه ها، افزایش مقاومت و پایداری آن در برابر عوامل فرسایش و از سوی دیگر باعث زیاد شدن ظرفیت نگهداری آب در خاک می شود که این عوامل، پدیده های بسیار مفید و از ویژگی های خاک های جنگلی است.
اما بیابان زایی به مفهوم تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک اراضی در مناطق خشک و نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب میباشد. فرسایش بادی و آبی یکی از رخدادهای مهمی است که سالیانه بیش از یک هزار میلیارد ریال خسارت به توان تولیدی کشور وارد مینماید پوشش گیاهی بخصوص جنگلها، نقش حیاتی در جلوگیری از بیابان‌زایی دارد. ریشه گیاهان، خاک را تثبیت کرده و از فرسایش بادی و آبی آن جلوگیری می‌کنند. همچنین، پوشش گیاهی سطح خاک را محافظت کرده و از تبخیر آب جلوگیری می‌کند. این امر باعث افزایش رطوبت خاک و تسهیل رشد گیاهان می‌شود.

شما چه تجربه یا شواهدی از تأثیر درختکاری بر بازسازی اکوسیستم‌های تخریب‌شده سراغ دارید؟(روایت‌محور و مبتنی بر مصداق‌های عینی)
بنده که سالهاست سعادت خدمت بی منت در  را راستای اعتلای منابع طبیعی نصیبم شده و طرحهای زیادی در مناطق مختلف استان لرستان چه در حوزه درختکاری و جنگلکاری چندمنظوره و گیاهان دارویی توسط ادارات منابع طبیعی و کشاورزی اجرا گردیده که موجب رونق اقتصادی، افزایش فضای سبز منطقه، بازسازی اکوسیستم آسیب دیده، حفاظت و بهره بردری بهینه از منابع آبی و خاکی و ... را به دنبال داشته است مانند طرحهای درختکاری پشت قلعه درود، باغات گردو و سیب شخمیری کلهر و سادات بروجرد و باغات گردو و سیب کاکارضا  و باغات انجیر پلدختر میتوان نام برد.

درختکاری چه تأثیری در کنترل اقلیم محلی و کاهش گرمایش شهری دارد؟(تمرکز بر رابطه درختان و آب‌وهوای خرداقلیم، به‌ویژه در شهرها)
افزایش رشد جمعیت و رشد سریع صنعتی یکی از دلایل اصلی تغییرات آب و هوایی در جهان است. این ممکن است تاثیر زیادی بر زندگی شهروندان شهری داشته باشد. آب و هوای محلی مناطق شهری ممکن است به طور قابل ملاحظه ای توسط عوامل مختلفی از جمله فعالیتهای انسانی و منابع گرمایی تحت تاثیر قرار گیرد.
یکی از روشهای مؤثر جهت کنترل دما و رطوبت شهری، استفاده از آثار فضای سبز است. کاشت پوشش گیاهی در مناطق شهری یکی از استراتژی های اصلی مورد استفاده برای کاهش اثرات دمایی می باشد. فضاهای سبز نه تنها سبب بهبود مناظر شهری می شوند، بلکه می توانند اقلیم محیط شهری را با افزایش رطوبت نسبی و کاهش دمای هوای شهری، تنظیم کنند. اهمیت این موضوع به اندازه ای است که تعدادی از اقلیم شناسان به مطالعه ی استفاده از گیاهان به عنوان یکی از عوامل کنترل کننده ی خرد اقلیم در محیط شهری پرداخته اند. وجود درختان و سایر پوششهای گیاهی در پارکها و فضاهای سبز، موجب کاهش دما در فصول گرم سال نسبت به سایر مناطق شهری اطراف آن می شود و این عامل شناخته شده ای جهت جلوگیری از افزایش دمای هوای محیط اطراف آن است. پارکها نیز به طورمعمول، دمای هوای کمتری نسبت به مناطق اطراف خود دارند. هوای سردتر اغلب از پارکها به مناطق اطراف آن حرکت می کند. میزان این خنک  کنندگی بر مناطق اطراف با افزایش اندازه ی پارک و درصد پوشش پارک با درختان تغییر می کند. لذا انتخاب یک گونه مناسب برای جنگل کاری نقش مهمی در برنامه ریزی آینده مناطق شهری و جنگلی دارد.

اگر روند فعلی قطع درختان و بی‌توجهی به پوشش سبز ادامه پیدا کند، چه پیامدهایی برای تمدن انسانی متصور هستید؟(سؤال پیش‌نگرانه و تمدن‌محور)
از بین رفتن جنگل‌ها و درختان پیامد‌های جبران ناپذیری برای تمام موجودات زنده روی زمین دارد و عملکرد حیاتی و فوق العاده زمین را به سمت نابودی می‌کشاند. بطوریکه میتوان به پیامدهای زیر اشاره کرد: 
۱-نابودی تنوع زیستی سیاره زمین با قطع بی رویه درختان
۲-کاهش شدید بارندگی و کمبود شدید منابع آبی و از بین رفتن تولیدات بخش کشاورزی
۳-افزایش سیل و طوفان و گرد و خاک و بیابانی شدن سرزمین 
۴-فرسایش خاک و شسته شدن شهر‌ها و جزایر
۵- گرم شدن زمین و از بین  رفتن حیات بر روی زمین
۶-افزایش گاز‌های گلخانه‌ای
۷-افزایش بیماری‌ها

درختکاری تا چه اندازه می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد امنیت سرزمینی در مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی مطرح شود؟(پیوند درختکاری با امنیت ملی و مدیریت بحران)
درختکاری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی به‌عنوان یک راهبرد امنیت سرزمینی در مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی مطرح شود. این امر به دلیل نقش حیاتی درختان در جذب دی‌اکسید کربن و بهبود کیفیت هوا، حفظ خاک، و تعدیل دما می‌باشد. درختکاری می‌تواند به تقویت اکوسیستم‌ها، افزایش مقاومت در برابر خشکسالی، و کاهش سیلاب‌ها کمک کند، که همگی به حفظ امنیت سرزمینی در برابر بحران‌های زیست‌محیطی کمک می‌کند.

نقش و کارکرد بسیج و بسیجیان در طرح کاشت یک میلیارد درخت و حفظ منابع طبیعی و انسجام این کار چیست؟
بسیج و بسیجیان نقش اساسی در طرح کاشت یک میلیارد درخت و حفظ منابع طبیعی ایفا می‌کنند. آنها با مشارکت در کاشت نهال، آموزش و ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست، انسجام را در این کار ایجاد می‌کنند.
در جنگی که اکنون اقلیم برای سرزمین ها ایجاد کرده است با نقش آفرینی و مشارکت مردم  و همراهی بسیج و بسیجیان و سایر آحاد جامعه در طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت می‌توان پوشش گیاهی را برای نسل بعدی حفظ کرد.

از نظر شما چه موانع اجتماعی، اقتصادی یا فرهنگی در مسیر گسترش درختکاری و حفظ آن در کشور وجود دارد؟(تحلیل موانع موجود)
کاشت درخت شاید یکی موثرترین فعالیت‌هایی باشد که آحاد جامعه و شرکت‌ها و سازمان‌های گوناگون می‌توانند به‌عنوان مسئولیت اجتماعی خود در نظر بگیرند و با این قدم‌های کوچک 
و در عین حال ارزشمند، تاثیر بسیار بزرگی روی آینده محیط زیست داشته باشند. بنابرین همراهی، همدلی و مشارکت مردم با سازمانهای متولی درختکار چه در حوزه شهری و خارج از شهر یکی از عوامل موفقیت پروژه درختکاری در کشور محسوب می‌شود. 
یکی از موانع فرهنگی در توسعه درختکاری عدم آگاهی و بینش آحاد جامعه نسبت به اهمیت درخت و جایگاه و نقش درختکاری در ابعاد مختلف زندگی آنهاست
نقش فرهنگی کاشت درخت بسیار مهم است. درختکاری به عنوان یک عمل نیکوکارانه و معنوی، در بسیاری از فرهنگ‌ها و ادیان جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان نماد زندگی، باروری و پایداری شناخته می‌شود. این فرهنگ از طریق فعالیتهای عملی مانند کاشت درختان، آگاهی عمومی را نسبت به اهمیت اکوسیستم‌های طبیعی ارتقا می‌دهد و سواد زیست‌محیطی را تقویت می‌کند فرهنگ درختکاری از طریق مکانیسمهای مختلفی بر سواد زیست محیطی و تاب آوری اقلیم تاثیر میگذارد.
فرهنگ درختکاری، اقداماتی ملموس را به جامعه میآموزد که نشاندهنده هماهنگی بین توسعه و حفاظت از محیط زیست است.
درختکاری راهبردی استراتژیک برای آموزش، آگاهی و تقویت بنیه اقلیمی جوامع محسوب میشود.
فرهنگ درختکاری به عنوان یک راهبرد اجتماعی-محیطی، نقشی چشمگیر در تقویت سواد زیست محیطی و افزایش تاب آوری اقلیم ایفا میکند.ازنظر موانع اقتصادی میتوان گفت که هر چه فقر بیشتر باشد تخریب منابع طبیعی بیشتر می شود در واقع فقر و منابع طبیعی یک رابطه دو جانبه باهم دارند
بنابراین عوامل موثر بر  تخریب منابع طبیعی به شرح زیر میتوان نام برد:
1- گستردگی منابع طبیعی (غیر قابل کنترل هستند)
2- سهولت دسترسی به منابع طبیعی
3- سهولت بهره برداری از منابع طبیعی
4- فقر مالی اکثریت بهره برداران منابع طبیعی
5- رایگان بودن بهره برداری از منابع طبیعی
6- فشار ناشی از نرخ فزاینده رشد جمعیت
7- اجرای طرح های عظیم صنعتی
8- قوانین و مقررات نامناسب در رابطه با بهره گیری از منابع طبیعی
9- دیر بازده بودن طرح های منابع طبیعی
10- هزینه بالای توسعه منابع طبیعی
علاوه بر موارد ذکر شده بلایای طبیعی نظیر آتش سوزی، سیل، خشکسالی و ... در تخریب منابع طبیعی جزء عوامل مهم و موثر شناخته می شود.

چه نوع درختانی برای شرایط اقلیمی ایران (با تنوع اقلیم‌ها) مناسب‌تر هستند و چرا؟(تحلیل بوم‌سازگارانه)  
درختان مناسب برای شرایط اقلیمی ایران بسته به نوع منطقه و اقلیم آن متفاوت هستند. در مناطق گرم و مرطوب، درختانی مثل پرتقال، کیوی، زیتون، هلو، شلیل، انگور، لیمو، خرمالو، انار، انجیر، گلابی، سیب، به، گیلاس و برخی از انواع گردو مناسب هستند. در مناطق خشک و گرم، درخت سنجد به دلیل مقاومت به خشکی و سرما و سازگاری با خاک های فقیر و شوری، یک گزینه خوب است. در مناطق سردسیر، گلابی، سیب و سایر درختان میوه مقاوم به سرما به خوبی رشد می‌کنند.

آیا می‌توان گفت درختکاری تنها یک اقدام زیست‌محیطی نیست بلکه یک وظیفه تمدنی و اخلاقی است؟ چرا؟(برداشت‌های ارزشی و معنابخش) 
طبیعت و محیط زیست، موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید.آلودگی محیط زیست بر کیفیت و چرخه طبیعی اثر می گذارد و پی آمدهای زیان باری برای زندگی انسان، حیوان، گیاه و بناها دارد.
فرهنگ اسلامی، طبیعت را گهواره و زمینه ساز پرورش و کمال انسان می داند. ازاین رو، با هر کس که به این عامل، آسیب و زیان رساند و آن را برای رشد بشر ناامن سازد، مقابله می کند. نظام طبیعت، بر اساس حکمت آفریده شده و همه عناصر آن از ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند تا آدمی در پرتو آنها از مادیت به معنویت برسد و دنیا و آخرت را به شایستگی در خود به کمال برساند.امام صادق علیه السلام به مُفَضَّل بن عمر می فرماید:اگر تو جهان آفرینش را با اندیشه و خردت درست ارزیابی کنی، آن را مانند ساختمانی می یابی که همه آنچه آفریده ها به آن نیازمند بوده اند، در آن پیش بینی شده است. آسمان، بسان سقفی است برافراشته؛ زمین بسان فرشی است گسترده؛ ستارگان، چراغ های چیده شده را مانند؛ گوهرها در دل این جهان ذخیره شده اند و همه چیز برای انسان آماده شده و آدمی مانند صاحب خانه ای، همه آنچه هست، در ملک اوست. گونه گونی گیاهان و حیوانات، برای برآوردن منافع و مصالح او تهیه شده است.پس باید از متاع های گوناگون آن در راه اطاعت خدا و رشد الهی بکوشیم و بهره ببریم.

اگر بخواهید پیام کلیدی خود را درباره اهمیت درختکاری در یک جمله به مردم یا مسئولان منتقل کنید، آن جمله چیست؟(خلاصه‌سازی و تولید پیام رسانه‌ای)
درختکاری، تضمینی برای هوایی پاک، خاکی سالم و آینده‌ای روشن برای همه مردم است.

خبرنگار: زهرا سلیمانی روزبهانی

انتهای پیام/