یادداشتی از استاد دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله(عج)؛
فناوری‌های نوین؛ فرصت‌ها و تهدیدها
بشر با دخالت‌های نابجا و ناگهانی خود در حال بهم زدن نظم شگفت انگیز کره زمین است که حاصل آن مشکلات فعلی جهان است؛ علم و فناوری باید به نقطه‌ای از بلوغ و دانش و اگاهی برسد که بین ضرر و نفع را بداند؛ ما می‌خواهیم جهانی امن‌تر، غذایی سالم تر، آسمانی تمیزتر و طبیعتی پاک و سالم تر داشته باشیم تا انسانها سالم و طبیعی زندگی کنند نه مصنوعی.
به گزارش سرویس بسیج جامعه پزشکی خبرگزاری بسیج، دکتر علی کرمی، بنیانگذار و موسس انجمن بیوتکنولوژی، ایمنی زیستی و انجمن
پدافند غیر عامل در حوزه سلامت بنیانگذار و موسس انجمن بیوتکنولوژی، ایمنی
زیستی و انجمن پدافند غیر عامل در حوزه سلامت و استاد دانشگاه علوم پزشکی
بقیه الله(عج)، در یادداشتی برای خبرگزاری سینا نوشت: هر روز خبر جدیدی از
کشفیات علمی در حوزه‌های مختلف را می‌شنویم، شتاب توسعه علم روز به روز
سرعت می یابد و حال سوال این است ایا این توسعه پرشتاب یک فرصت است یا
تهدید؟ ایا باعث افزایش ایمنی، امنیت، سلامت، آب و غذای سالم، انرژی پاک،
محیط زیست، آسمان آبی و کره زمین محفوظ از نابودی و حفظ طبیعت و منابع و
ذخایر ژنتیکی خواهد شد یا نابودی ان به دست بشر؟
نکته ظریفی است که بقولی دانش اندک خطرناک است؛ بله اگر ندانی علم و فناوری که امروز ابداع شده و سریعا محصولات مختلف آن برای فروش و کسب درآمد و تجارت به بازار امده است فردا چه اثاری بر انسان و محیط خواهد داشت به نظر کار عاقلانه و اندیشمندانه ای نیست؛ از سوی دیگر مگر چقدر می توان صبر کرد یا آزمایش خطرات را انجام داد؟ 3 ماه، 9 ماه، 1 سال یا ده سال و بیست سال؟ انوقت دیگر تاریخ مصرف ان فناوری تمام شده و فناوری دیگری جایگزینش شده است؛ پس چه باید کرد یا باید این خطر را پذیرفت و تا فناوری ابداع شد محصولاتش را وارد بازار مصرف کرد و یا نه به دنبال کسب دانش بیشتر و عمیق تر جهت کوتاه کردن دوره ارزیابی خطر برای درک خطرات دراز مدت کرد؛ بله اگر این فرایند کشف شود که مثلا در یک تجربه 1 ساله بدانیم محصولی مانند دارو یا غذا و ... در 20 تا 30 سال آینده چه خطراتی برای انسان و محیط دارد واقعا کشفی بزرگ، مفید و انقلابی خواهد بود.
حال تا ان فرآیند کشف شود محصولات با ارزیابی خطرهای کوتاه مدت 1 تا 2 ساله وارد بازار مصرف می‌شوند اما 20 یا 30 سال بعد اثرات زیانبار ان اشکار می شود.
علوم و فناوری های نو مثل یک شمشیر دودم هستند اگردر استفاده از انها چهار اصل ایمنی، اخلاق، حقوق (تبعیت از قانون و مقررات) و ارزیابی خطر دراز مدت لحاظ نشود می توانند تبدیل به سلاحی خطرناک برای بشریت و کره زمین شوند؛ مطالعه و آسیب شناسی تاریخ 200 سال توسعه علم و فناوری مشخص می کند که بشر به دلیل دانش در جنبه های کشف نشده علوم و فناوری های شیمیایی، فیزیکی و عجله و شتاب در بکارگیری علوم نوین و افزایش قدرت دستکاری بشر با مواد منفجره، بیل های مکانیکی، ماشین الات دستگاه ها و ابزارهای عظیمی که هر کدام کار هزاران انسان را می کنند، استخراح عظیم انرژی فسیلی، معادن و ذخایر زمین، میلیاردها تن سم شیمیایی و انرژی اتمی ... و عجله در بکارگیری فناوری بدون در نظر گرفتن چهار اصل ایمنی، اخلاق، حقوق و ارزیابی خطر دراز مدت امروز با فاجعه گرمایش زمین آلودگی های مختلف زیست محیطی، رشد وحشتاک سرطان و بیماری های قلبی و عروقی و انواع بیماری های نوپدید و بازپدید و انقراض هزاران گونه نادر و نابودی منابع طبیعی مواجه است؛ مشکلات و چالش های بشر روز به‌روز بیشتر می شود؛ چالش آب، خشکی، بیابان‌زایی، اب شدن یخ‌های قطبی، افات و بیماری‌های جدید، همه گیری های ناگهانی ویروس های کشنده ابولا، زیکا، انفلوانزا و طغیان های طبیعی، سونامی ها و ... اثار دیگری که شاید بعدا معلوم شود؛ بنابراین کسی مخالف علوم و فناوری های نوین نیست بلکه با استفاده از صدها تجربه مخرب گذشته کشورهای پیشرفته محتاط شده اند.
به همین دلیل هرچه دانش بشر بیشتر می‌شود توجه به ایمنی و ارزیابی خطر دراز مدت علوم و فناوری‌ها و اخلاق و حقوق فناوری بیشتر و جدی تر می‌شود.
بنده متخصص علوم و فناوری های نوین هستم در عین حال به دانشجویان ارشد و دکترا درس ایمنی زیستی، امنیت زیستی، اخلاق و حقوق فناوری‌ها را تدریس می‌کنم تا دانشمندان آینده کشور جنبه‌های ایمنی کاربرد فناوری‌های نوین را و همچنین ملاحضات اخلاقی و حقوقی ان را بدانند و با چشمی باز از این آعلوم که همه دو منظوره می‌توانند باشند استفاده مفید و مناسب و ایمن کنیم تا نسل های آینده نیز مصون از خطر و اسیب باشند.
در واقع به زبان ساده اینطور بگویم هرچه دانش و فناوری پیشرفت می‌کند برندگی و تیزی و دقت عمل و خطرات ان نیز افزایش می یابد حال اگر بدون رعایت جنبه‌های ایمنی از این دانش در حوزه غذا و سلامت و حیات استفاده شود شاید خطر ان از منافعش بیشتر باشد درست مثل دادن چاقویی تیز و برنده به دست یک کودک که خطرش را نمی شناسد، طبیعی است به خود آسیب خواهد زد.
بنابراین دو گروه به خود و دیگران آسیب می زنند یک گروه آنها که خطر و تهدیدات یک پدیده را نمی‌شناسند و گروه دوم کسانی که نه تنها به خطر آن آگاهند بلکه دقیقاً بخاطر توانمندی‌های بعد مخرب آن پدیده از آن بعنوان عامل تهدید و تخریب استفاده می‌کنند؛ اینها همان توسعه دهندگان انواع سلاح‌های کشتار جمعی و کشنده هستند.
اما یک گروه می‌توانند از ابزاری که خطر هم دارد هم خود ایمن استفاده کنند و هم دیگران؛ در این گروه آن دانشمندی است که علاوه بر آگاهی کامل از توانمندی‌های مفید و همچنین خطرات آن با چشمی باز و عاقلانه و با در نظر گرفتن 4 اصل، توانمندی مفید را استفاده و مخاطرات ان را به حداقل رسانده یا حداقل به مصرف کننده آگاهانه متذکر شده و اطلاع می‌دهد؛ اگاهی عنصر اساسی در کاهش آسیب پذیری و خطرات است؛ انسان آگاه یعنی می‌داند از این علم، فناوری، محصول، دستگاه یا ماده چطور درست استفاده کند که نه خود آسیب ببیند نه دیگران و نه محیط.
بنابراین هرچه ما به مردم اطلاع رسانی و آگاهی بیشتری دهیم و هرچه انسانها دانش و آگاهی خود را در مورد یک چیز افزایش دهند از آن خردمندانه‌تر و ایمن‌تر بهره خواهند گرفت.
هرچه دانش ما افزایش پیدا می‌کند، هرچه بیشتر فرآیندهای پیچیده حیات و مولکول‌ها و فرآیندهای زیستی و طبیعی را می شناسیم، متوجه می‌شویم طبیعت دارای یک نظم بسیار پیچیده منظم حساب شده است که علاوه بر اینکه خالقی مدبر، عالم و نظارت کننده ان را خلق کرده در عین حال حاصل میلیاردها سال توسعه تدریجی و تطابق و تعامل بین موجودات و مولکول هاست.
حال بشر با دخالت‌های نابجا و ناگهانی خود در حال بهم زدن این نظم شگفت انگیز است که حاصل آن مشکلات فعلی جهان است؛ بله علم و فناوری باید به نقطه‌ای از بلوغ و دانش و اگاهی برسد که بین ضرر و نفع را بداند؛ ما می خواهیم جهانی امن تر، غذایی سالم تر، آسمانی تمیزتر و طبیعتی پاک و سالم تر داشته باشیم تا انسانها سالم و طبیعی زندگی کنند نه مصنوعی.
ما باید در استفاده از علوم و فناوری ها و دستکاری ذخایر و منابع کره زمین به فکر نسل های آینده هم باشید و در استفاده از علوم و فناوری ها ان 4 اصل را رعایت کنیم؛ اگر دانشمندان و محققین ما در کاربردی کردن علوم و فناوری های نوین این فرایند را رعایت کنند قطعا اسیب کمتری خواهیم دید.
نکته ظریفی است که بقولی دانش اندک خطرناک است؛ بله اگر ندانی علم و فناوری که امروز ابداع شده و سریعا محصولات مختلف آن برای فروش و کسب درآمد و تجارت به بازار امده است فردا چه اثاری بر انسان و محیط خواهد داشت به نظر کار عاقلانه و اندیشمندانه ای نیست؛ از سوی دیگر مگر چقدر می توان صبر کرد یا آزمایش خطرات را انجام داد؟ 3 ماه، 9 ماه، 1 سال یا ده سال و بیست سال؟ انوقت دیگر تاریخ مصرف ان فناوری تمام شده و فناوری دیگری جایگزینش شده است؛ پس چه باید کرد یا باید این خطر را پذیرفت و تا فناوری ابداع شد محصولاتش را وارد بازار مصرف کرد و یا نه به دنبال کسب دانش بیشتر و عمیق تر جهت کوتاه کردن دوره ارزیابی خطر برای درک خطرات دراز مدت کرد؛ بله اگر این فرایند کشف شود که مثلا در یک تجربه 1 ساله بدانیم محصولی مانند دارو یا غذا و ... در 20 تا 30 سال آینده چه خطراتی برای انسان و محیط دارد واقعا کشفی بزرگ، مفید و انقلابی خواهد بود.
حال تا ان فرآیند کشف شود محصولات با ارزیابی خطرهای کوتاه مدت 1 تا 2 ساله وارد بازار مصرف می‌شوند اما 20 یا 30 سال بعد اثرات زیانبار ان اشکار می شود.
علوم و فناوری های نو مثل یک شمشیر دودم هستند اگردر استفاده از انها چهار اصل ایمنی، اخلاق، حقوق (تبعیت از قانون و مقررات) و ارزیابی خطر دراز مدت لحاظ نشود می توانند تبدیل به سلاحی خطرناک برای بشریت و کره زمین شوند؛ مطالعه و آسیب شناسی تاریخ 200 سال توسعه علم و فناوری مشخص می کند که بشر به دلیل دانش در جنبه های کشف نشده علوم و فناوری های شیمیایی، فیزیکی و عجله و شتاب در بکارگیری علوم نوین و افزایش قدرت دستکاری بشر با مواد منفجره، بیل های مکانیکی، ماشین الات دستگاه ها و ابزارهای عظیمی که هر کدام کار هزاران انسان را می کنند، استخراح عظیم انرژی فسیلی، معادن و ذخایر زمین، میلیاردها تن سم شیمیایی و انرژی اتمی ... و عجله در بکارگیری فناوری بدون در نظر گرفتن چهار اصل ایمنی، اخلاق، حقوق و ارزیابی خطر دراز مدت امروز با فاجعه گرمایش زمین آلودگی های مختلف زیست محیطی، رشد وحشتاک سرطان و بیماری های قلبی و عروقی و انواع بیماری های نوپدید و بازپدید و انقراض هزاران گونه نادر و نابودی منابع طبیعی مواجه است؛ مشکلات و چالش های بشر روز به‌روز بیشتر می شود؛ چالش آب، خشکی، بیابان‌زایی، اب شدن یخ‌های قطبی، افات و بیماری‌های جدید، همه گیری های ناگهانی ویروس های کشنده ابولا، زیکا، انفلوانزا و طغیان های طبیعی، سونامی ها و ... اثار دیگری که شاید بعدا معلوم شود؛ بنابراین کسی مخالف علوم و فناوری های نوین نیست بلکه با استفاده از صدها تجربه مخرب گذشته کشورهای پیشرفته محتاط شده اند.
به همین دلیل هرچه دانش بشر بیشتر می‌شود توجه به ایمنی و ارزیابی خطر دراز مدت علوم و فناوری‌ها و اخلاق و حقوق فناوری بیشتر و جدی تر می‌شود.
بنده متخصص علوم و فناوری های نوین هستم در عین حال به دانشجویان ارشد و دکترا درس ایمنی زیستی، امنیت زیستی، اخلاق و حقوق فناوری‌ها را تدریس می‌کنم تا دانشمندان آینده کشور جنبه‌های ایمنی کاربرد فناوری‌های نوین را و همچنین ملاحضات اخلاقی و حقوقی ان را بدانند و با چشمی باز از این آعلوم که همه دو منظوره می‌توانند باشند استفاده مفید و مناسب و ایمن کنیم تا نسل های آینده نیز مصون از خطر و اسیب باشند.
در واقع به زبان ساده اینطور بگویم هرچه دانش و فناوری پیشرفت می‌کند برندگی و تیزی و دقت عمل و خطرات ان نیز افزایش می یابد حال اگر بدون رعایت جنبه‌های ایمنی از این دانش در حوزه غذا و سلامت و حیات استفاده شود شاید خطر ان از منافعش بیشتر باشد درست مثل دادن چاقویی تیز و برنده به دست یک کودک که خطرش را نمی شناسد، طبیعی است به خود آسیب خواهد زد.
بنابراین دو گروه به خود و دیگران آسیب می زنند یک گروه آنها که خطر و تهدیدات یک پدیده را نمی‌شناسند و گروه دوم کسانی که نه تنها به خطر آن آگاهند بلکه دقیقاً بخاطر توانمندی‌های بعد مخرب آن پدیده از آن بعنوان عامل تهدید و تخریب استفاده می‌کنند؛ اینها همان توسعه دهندگان انواع سلاح‌های کشتار جمعی و کشنده هستند.
اما یک گروه می‌توانند از ابزاری که خطر هم دارد هم خود ایمن استفاده کنند و هم دیگران؛ در این گروه آن دانشمندی است که علاوه بر آگاهی کامل از توانمندی‌های مفید و همچنین خطرات آن با چشمی باز و عاقلانه و با در نظر گرفتن 4 اصل، توانمندی مفید را استفاده و مخاطرات ان را به حداقل رسانده یا حداقل به مصرف کننده آگاهانه متذکر شده و اطلاع می‌دهد؛ اگاهی عنصر اساسی در کاهش آسیب پذیری و خطرات است؛ انسان آگاه یعنی می‌داند از این علم، فناوری، محصول، دستگاه یا ماده چطور درست استفاده کند که نه خود آسیب ببیند نه دیگران و نه محیط.
بنابراین هرچه ما به مردم اطلاع رسانی و آگاهی بیشتری دهیم و هرچه انسانها دانش و آگاهی خود را در مورد یک چیز افزایش دهند از آن خردمندانه‌تر و ایمن‌تر بهره خواهند گرفت.
هرچه دانش ما افزایش پیدا می‌کند، هرچه بیشتر فرآیندهای پیچیده حیات و مولکول‌ها و فرآیندهای زیستی و طبیعی را می شناسیم، متوجه می‌شویم طبیعت دارای یک نظم بسیار پیچیده منظم حساب شده است که علاوه بر اینکه خالقی مدبر، عالم و نظارت کننده ان را خلق کرده در عین حال حاصل میلیاردها سال توسعه تدریجی و تطابق و تعامل بین موجودات و مولکول هاست.
حال بشر با دخالت‌های نابجا و ناگهانی خود در حال بهم زدن این نظم شگفت انگیز است که حاصل آن مشکلات فعلی جهان است؛ بله علم و فناوری باید به نقطه‌ای از بلوغ و دانش و اگاهی برسد که بین ضرر و نفع را بداند؛ ما می خواهیم جهانی امن تر، غذایی سالم تر، آسمانی تمیزتر و طبیعتی پاک و سالم تر داشته باشیم تا انسانها سالم و طبیعی زندگی کنند نه مصنوعی.
ما باید در استفاده از علوم و فناوری ها و دستکاری ذخایر و منابع کره زمین به فکر نسل های آینده هم باشید و در استفاده از علوم و فناوری ها ان 4 اصل را رعایت کنیم؛ اگر دانشمندان و محققین ما در کاربردی کردن علوم و فناوری های نوین این فرایند را رعایت کنند قطعا اسیب کمتری خواهیم دید.
ارسال نظرات شما
یادداشت
