ظرفیت اجتماعی و فرهنگی طرح «هر ایرانی سه نهال» برای تبدیل به یک نهضت ملی
به گزارش خبرگزاری بسیج از باغملک: علی طهماسبی فعال محیط زیست در شهرستان با اشاره به ایده «هر ایرانی سه نهال» گفت: در بستری از ظرفیت های اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی ایران، توان تبدیل شدن به یک نهضت ملی دارد؛ نهضتی که نه تنها پاسخ به بحران های محیط‌زیستی است، بلکه می‌تواند حلقه پیوندی میان سنت‌های بومی، هویت فرهنگی، مشارکت اجتماعی و توسعه پایدار ایجاد کند.
وی افزود: جامعه ایرانی، به‌ویژه در متون دینی، ادبی و فرهنگی خود، نگاهی مهربانانه و مسئولانه نسبت به طبیعت و درخت دارد ، اشعار شاعران بزرگی مانند وحشی بافقی و توصیه‌های پیامبر اسلام درباره حرمت درخت و شاخه‌های آن، گواهی روشن از پیوند عاطفی فرهنگ ایرانی با طبیعت است ، همین ریشه‌های فرهنگی می‌تواند بستر مناسبی برای جلب مشارکت مردمی و انگیزش اجتماعی جهت اجرای گسترده این طرح فراهم کند.
فعال محیط زیست بیان کرد: در بسیاری از کشورهای جهان، طرح‌های مشابه با استقبال عمومی و دستاوردهای چشمگیر همراه بوده است ، برای نمونه، جنبش کمربند سبز در کنیا نه‌تنها توانست میلیون‌ها اصله درخت بکارد، بلکه به توانمندسازی زنان، بهبود امنیت غذایی و افزایش مشارکت مدنی نیز منجر شد ، در کشورهای اروپایی نیز سیاست‌گذاری دقیق و اجرای مرحله‌ای باعث شد تا درختکاری با اهداف اقتصادی و اکولوژیکی پیوندی معنادار یابد.
وی با اشاره به نیاز به آسیب‌شناسی در مدیریت منابع طبیعی ادامه داد: قبل از اجرای طرح «هر ایرانی سه نهال»، ضروری است که آسیب‌شناسی دقیقی نسبت به شیوه‌های گذشته مدیریت منابع طبیعی صورت گیرد ، نمونه بارز آن، وضعیت نامطلوب جنگل‌های زاگرس است ، باوجود اهمیت حیاتی این اکوسیستم، هیچ‌گاه پیوند منسجم و پایداری میان جامعه محلی و رویشگاه‌های بلوط برقرار نشده است ، نتیجه این شکاف، تخریب روزافزون منابع جنگلی به دلیل فشارهای اقتصادی و خلاهای فرهنگی بوده است.
طهماسبی عنوان کرد: در کشور ما بیش از ۸۰ درصد مساحت، منابع طبیعی و تنها ۲۰ درصد آن را بافت انسانی تشکیل می‌دهد ، این نسبت خود به‌خوبی گویای لزوم بازتعریف نگاه توسعه‌ای و برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی است ، بدون مشارکت مردم، بدون همزیستی آگاهانه و منفعت‌محور جوامع محلی با طبیعت، هیچ نهضت درختکاری پایدار نخواهد بود.
وی با اشاره به بازگشت سرمایه مادی و غیرمادی طرح درختکاری خاطر نشان کرد: بازگشت سرمایه در این طرح، صرفاً به سود اقتصادی محدود نمی‌شود ، بخش بزرگی از سرمایه برگشتی، به صورت اعتماد عمومی، افزایش سرمایه اجتماعی، ایجاد حس تعلق و مسئولیت‌پذیری، نشاط جمعی و بهبود کیفیت زندگی نمود خواهد یافت.
وی یادآور شد: از سوی دیگر در صورت اجرای اصولی و علمی طرح، با انتخاب گونه‌های بومی و سازگار با شرایط اقلیمی و اجرای دقیق عملیات آمایش سرزمین، می‌توان به مزایای اقتصادی آن نیز امیدوار بود ، برداشت مسئولانه از منابع چوبی، استفاده از ظرفیت‌های تجاری درختان، و پیوند آن با صنایع پایین‌دستی، همگی گام‌هایی برای رسیدن به یک چرخه تولیدی و بهره‌ور هستند.
طهماسبی نقش مشارکت جامعه محلی را در این طرح موفق دانست و گفت: مشارکت مردم، به ویژه جوامع محلی، نه تنها یک گزینه، بلکه ضرورت قطعی موفقیت چنین طرح‌هایی است ، درختی که توسط فردی کاشته شود، و نگهداری‌اش به همان فرد واگذار گردد، بیش از هر سیستم نظارتی رسمی، دوام خواهد داشت ، از همین رو، آموزش، توانمندسازی، آگاهی‌بخشی و ایجاد انگیزه های ملموس برای مردم، باید در دل این طرح قرار گیرد.
فعال محیط زیست با اشاره به ضرورت پیوند درختکاری با امنیت غذایی ، تجاری و چوبی افزود: طرح‌های درختکاری باید در سیاست‌های ملی با رویکردی جامع باز تعریف شوند؛ رویکردی که بین امنیت غذایی، توسعه اقتصادی، پایداری منابع و سلامت اکوسیستم‌ها پیوندی برقرار سازد. جنگل‌ها و درختان، نه فقط برای تأمین چوب، بلکه برای حفاظت از خاک، افزایش نفوذپذیری آب، تولید اکسیژن، تعدیل اقلیم و کاهش ریزگردها نیز ضروری‌اند.
وی بیان کرد: زاگرس به عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم های ایران، سالانه بیش از ۲.۵ تن اکسیژن در هر هکتار تولید می‌کند، نفوذ آب به سفره های زیرزمینی را تا ۴۰ برابر افزایش می‌دهد و نقش مهمی در کاهش ریزگردها دارد ، بیش از ۴۰ درصد منابع آبی کشور از این منطقه تأمین می‌شود ، این نشان می‌دهد که کاشت، نگهداری و بهره‌برداری صحیح از درختان، به‌ویژه در مناطق حساس، مستقیماً با امنیت غذایی و زیستی ایران پیوند دارد.
طهماسبی با اشاره به نیاز به بازنگری در ساختار و قوانین مربوط به منابع طبیعی ادامه داد: قوانین و ساختارهای کنونی حاکم بر منابع طبیعی، پاسخگوی نیازهای گسترده و پیچیده کشور نیستند ، حجم عظیم منابع طبیعی با نیروی انسانی محدود و ساختارهای غیرمنعطف، حفاظت مؤثر را ناممکن ساخته است ، برای نیل به توسعه متوازن، باید میان وسعت منابع و ظرفیت نهادی کشور تناسب ایجاد شود و از ظرفیت نهادهای مردمی، سازمان‌های مردم‌نهاد، شوراها و تعاونی‌های محلی بهره گرفته شود.
وی پیوند درختکاری با معیشت پایدار و امنیت روانی جامعه مهم دانست و یادآور شد: هنگامی که فرد، درخت را نه به‌عنوان وظیفه‌ای دولتی، بلکه به‌مثابه منبعی برای ارتزاق و آینده فرزندان خود بشناسد، آنگاه مسئولیت‌پذیری نسبت به طبیعت درونی می‌شود ، از همین‌رو، باید از طریق ایجاد مشوق‌های اقتصادی، آموزش مهارت‌های بهره‌برداری اصولی، و پیوند درخت با معیشت خانواده، بستری برای ماندگاری این نهضت فراهم کرد.
فعال محیط زیست در پایان خاطر نشان کرد: درختکاری در نهایت، حرکتی است که اگر درست و اصولی نهادینه شود، می‌تواند ریشه در جان یک ملت بدواند و نه تنها محیط زیست را بهبود بخشد، بلکه امنیت زیستی، روانی، اجتماعی و اقتصادی مردم را نیز تضمین کند.
