مسئولیت اجتماعی پدیده‌ای صرفاً مربوط به جمهوری اسلامی نیست/ جایگاه جهاد مردمی در مدل تمدن نوین اسلامی

به گزارش خبرگزاری بسیج خراسان رضوی از مشهد مقدس؛ مرتضی آجیلچی در کرسی آزاداندیشی با موضوع پیامدهای عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی که در سالن شهید چمران دانشگاه بین‌المللی امام رضا علیه‌السلام برگزار شد، اظهار کرد: در مسئله مسئولیت‌پذیری اجتماعی باید به سمتی حرکت کنیم تا بتوانیم با جامعه، یک پروژه مشترک ایجاد کنیم. هر زمان که با جامعه پروژه مشترک ایجاد کردیم، در آن مقطع مشاهده می‌کنید که مردم پای‌کار می‌آیند. در لایه حکمرانی نیز حکمرانی باید مسئولیت‌ده باشد و باید جامعه‌ای داشته باشیم که مسئولیت‌پذیر باشد. تا زمانی که کنار یکدیگر هستند، نمی‌توان آنها را از هم تفکیک کرد. در جنگ تحمیلی ۱۲ حکمرانی مسئولیت‌ده داشتیم که با استفاده از جریان‌های اجتماعی و برای رفع مسائل به مردم مسئولیت می‌داد؛ پروژه مشترک شکل می‌گرفت و مردم هم این پروژه مشترک را می‌پذیرفتند.

وی افزود: اساساً مفهوم مسئولیت اجتماعی یک پدیده‌ای نیست که صرفاً مربوط به جمهوری اسلامی باشد. گاهی که می‌خواهیم با لیبرالیسم یا مارکسیسم بجنگیم، دستاوردهای مارکسیسم و لیبرالیسم را زیر پا له می‌کنیم درصورتی‌که مفهوم مسئولیت اجتماعی را آنها زمانی ساختند که در فرایند توسعه‌گرایی مادی در هر شکل قرار گرفتند. برای مردمی که در محدوده توسعه‌گرایی بودند، صدماتی ایجاد می‌کرد. آن جریانی که در واقع از این توسعه منتفع بود، مفهومی را به نام مسئولیت اجتماعی ساخت و تعهداتی را داد. به‌عنوان‌مثال شرکتی که فعالیت اقتصادی می‌کند و از نقطه الف تا نقطه ب خط لوله‌ای را می‌کشد؛ آن منطقه‌ای که در مسیر خط لوله قرار دارد از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، الگو زیستی و سبک زندگی آسیب می‌بیند، شرکتی منتفع ملزم است که در فرایند به‌دست‌آوردن سود، هزینه و آن زخم‌ها را جبران کند.

آجیلچی تصریح کرد: باید عرصه را درست تشخیص بدهیم. آنها مسئولیت اجتماعی مبتنی بر توسعه‌گرایی دارند و الگوی آنها یک الگوی توسعه‌گرا است. ما نیز به‌ازای آنها در مدل تمدنی خود مسئولیت اجتماعی داریم. از منظر امامین انقلاب، در واقع واسپاری این کار به اجتماع وجود دارد؛ اما نه با عنوان مسئولیت اجتماعی بلکه به‌عنوان جهاد مردمی.

تعریف تاب‌آوری اجتماعی و مقاومت مردمی در زمان جنگ

وی با اشاره به اینکه اگر از مدل تمدنی به مسئله نگاه می‌کنیم، باید واژگانش را درست تعریف کنیم، تشریح کرد: تاب‌آوری اجتماعی در جنگ یعنی من به‌عنوان یکی از آحاد جامعه، در این جامعه زندگی می‌کنم و این جنگ را تحمل می‌کنم تا بگذرد. مقاومت مردمی در جنگ یعنی من به‌عنوان یکی از عناصر اجتماعی هنگامی که در بحران جنگ قرار می‌گیرم، در قامت یک نیروی مقاوم خود را نشان می‌دهم. بین این دو مقوله تفاوت بسیاری وجود دارد و باید به این مسئله توجه شود.

مبنای حرکت انقلاب اسلامی یک مبنای مردم پایه است

دبیر نهضت سواد رسانه انقلاب اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه مبنای حرکت انقلاب اسلامی یک مبنای مردم پایه است، خاطرنشان کرد: زمانی که انقلاب اسلامی پیروز می‌شود، تنها به‌خاطر خود امام خمینی (ره) نیست؛ بلکه یک حرکت عمومی پشت سر امام (ره) قرار می‌گیرد و این حرکت عمومی سبب می‌شود که نگاه ایشان در جامعه جاری شود و وضعیت موجود نامطلوب به یک وضعیت مطلوب تبدیل شود. در دوره نظام‌سازی نیز همین اتفاق می‌افتد. امام یک مدلی را تولید می‌کند که به آن مردم‌سالاری دینی جمهوری اسلامی می‌گویند.

وی توضیح داد: در زمانی که جریان‌های چپ و راست به‌شدت قدرت داشتند و در ایران تئوری تولید می‌کردند، این‌گونه نبوده که امام مغز جامعه را باز کند و این تفکر را در ذهن آنها بگذارد. امام خمینی (ره) در یک فرایندی یک پروژه مشترک با مردم در مورد چگونگی حکمرانی ایجاد و در مورد آن گفت‌وگو می‌کنند و به نتیجه می‌رسند. به‌عنوان‌مثال در مسئله زلزله فردوس، رهبر انقلاب با گروه امداد روحانیت یک پروژه مشترک با مردم فردوس ایجاد می‌کنند. این اولین مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اولین اردوی جهادی قبل از انقلاب است؛ سازوکار دارد و برای آن مدل طراحی می‌کنند.

آجیلچی بیان کرد: هنگامی که جامعه در یک بحران قرار می‌گیرد و مسئله‌ای برای جامعه به وجود می‌آید، شکل رفتاری رهبر انقلاب و امام خمینی (ره) این بوده است که آن را به مردم در قالب یک پروژه مشترک واسپاری می‌کند. رهبر انقلاب در مدل نظام‌سازی می‌فرمایند که ما یک عده‌ای بودیم، امام را می‌فهمیدیم و برای جامعه ترجمه می‌کردیم و بعد از ترجمه پروژه مشترک شکل می‌گرفت. دقیقاً آن جریانی که ما به آن دانشجویان پیرو خط امام می‌گوییم؛ طلبه‌ها و شاگردان امام نظر امام را فهم کردند و کاری به جامعه نداشتند.

ایجاد حلقه میانی برای حرکت عمومی

وی اضافه کرد: رهبر انقلاب می‌فرمایند که با یکی از چپ‌های کمونیست در قم بحث می‌کردم و می‌گفتم که مسئله انقلاب را باید با مردم جلو ببریم؛ اما آن شخص می‌گفت انقلاب یک مدل دیالکتیک است و مردم آن را متوجه نمی‌شوند، باید با کسی انقلاب را جلو ببریم که فهم دیالکتیک از پدیده‌ها دارد؛ این موضوع نشان‌دهنده تفاوت نگاه امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب با بقیه جامعه است. حرکت انقلاب اسلامی تا رسیدن به مدل تمدن نوین اسلامی بدون مردم محقق نمی‌شود. رهبر می‌فرمایند برای اینکه حرکت عمومی ایجاد کنید، باید حلقه میانی بسازید. حلقه میانی، پروژه مشترک با مردم ایجاد می‌کند. در دوره هشت سال دفاع مقدس و اکنون نیز این پروژه مشترک را داریم.

دبیر نهضت سواد رسانه انقلاب اسلامی خراسان رضوی عنوان کرد: رهبر انقلاب در اولین بیان خود [در جنگ ۱۲ روزه] و در سخت‌ترین شرایط جنگ با مردم گفت‌وگو می‌کنند و در انتهای جنگ نیز به مردم تبریک می‌گویند. مدل انقلاب اسلامی تا رسیدن به تمدن نوین اسلامی این‌گونه است که باید با حرکت عمومی جامعه در قالب مشارکت‌های اجتماعی این انقلاب را جلو ببریم؛ چون طبق تصریح رهبر انقلاب قرار است نتیجه این تمدن به تمدن‌سازی نوین اسلامی منجر شود.

از تمدن‌سازی نوین اسلامی تا جامعه آرمانی مهدوی

وی اعلام کرد: در بیانیه گام دوم از تمدن‌سازی نوین اسلامی به‌عنوان جامعه آرمانی مهدوی برداشت می‌شود. جامعه آرمانی مهدوی محقق نمی‌شود مگر اینکه جامعه‌ای توانمند و صاحب تحلیل باشد. مسئله مشارکت‌ها و مسئولیت‌پذیری‌های اجتماعی اصلاً با قانون و جریان‌های حاکمیتی حل نمی‌شود. شما نمی‌توانید مردم را به واسطه‌ای غیر از خود مردم حرکت دهید. به همین دلیل رهبر انقلاب مسئله حلقه‌های میانی را مطرح می‌کنند. اگر می‌خواهید حرکت عمومی اتفاق بیفتد، قانون حرکت عمومی همان قانون مشارکت‌های مدنی و اجتماعی است که آن شرکت را ملزم می‌کند که کنار خط لوله عسلویه چند درصد باید هزینه کند. این مدل توسعه‌گرایانه است؛ اما در مدل انقلاب اسلامی این موضوع کار جریان‌های مردم پایه است.

آجیلچی اظهار کرد: رهبر انقلاب می‌فرمایند درست‌کردن این حلقه میانی نه کار من، نه دولت و نه کار نظام است؛ بلکه کار شما مردم و جریان‌های مردمی است؛ چون از جنس مردم می‌تواند مردم را در مسیر خاص و اعاده و حاکمیت خود به حرکت درآورد. پس ما در مورد منظومه تمدنی صحبت می‌کنیم که اگر در آن پروژه مشترک بین حاکمیت و مردم شکل نگیرد، این مسیر تمدنی محقق نمی‌شود. دفاع مقدس با این فرایند پیروز شد و موفقیت در جنگ امروز نیز نمونه‌اش همین است.

وی اذعان کرد: پروژه دادن و ارتباط‌گرفتن با مردم توسط حلقه میانی اتفاق می‌افتد؛ حلقه میانی که از طرف نظام و رهبر می‌آید و با جامعه و امت ارتباط برقرار می‌کند. حلقه میانی امام خمینی (ره) و اراده امام، مسیر هدف و غایت را برای جامعه تبیین و مسائل جامعه را حل می‌کند. تا زمانی که نتوانید مسئله جامعه را حل کنید، موضوع حل نمی‌شود. پس باید به‌عنوان یک جریان فعال اجتماعی آن حلقه میانی را تشکیل دهیم.

دبیر نهضت سواد رسانه انقلاب اسلامی خراسان رضوی مطرح کرد: اگر درک درست از امام خمینی (ره) و مسائل جامعه و ایجاد پروژه مشترک بین حاکمیت و مردم اتفاق بیفتد، شما شاهد این هستید که جامعه به سمت مداخلات اجتماعی می‌رود. نمی‌توان به جامعه گفت که در انتخابات رأی بدهید؛ اما در فرایندهای پیشین و پسین انتخابات حضور نداشته باشید؛ مدل فکری امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب در طول انقلاب اسلامی این بوده است. ساخت تمدن نوین اسلامی این را احتیاج دارد، چون مردم پایه است و اساساً مدل مردم پایه مقید به دین جلو می‌رود و این اتفاق نیز به دست حلقه‌های میانی رقم می‌خورد.

خبرنگار: محدثه رأفتی خداپرست